«Աթեշյանն առաջին գծում պարտության մատնվեց, երբ պարտվելու տեղ էլ չունեինք»

Հասարակական-քաղաքական գործիչ ԽԱՉԻԿ ՍՏԱՄԲՈԼՑՅԱՆԻ բնորոշմամբ` Գերմանիայի խորհրդարանում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման նախագծի ընդունումից հետո Պոլսո հայոց կաթողիկոսության ընդհանուր փոխանորդ, արքեպիսկոպոս Արամ Աթեշյանի նամակը Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանին աննախադեպ ու արգահատելի արարք է:

-Եկեղեցին կուռ կառույց է, կաթողիկոսի ասածը գերագույն հրամանատարի մակարդակի է: Եթե հայոց կաթողիկոսն ինքն իր պատկառելի խոսքն է ասել Գերմանիայի խորհրդարանում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման նախագծի ընդունման մասին, ապա Աթեշյանն իրավունք չուներ դրան հակառակ խոսելու,- փաստեց պարոն Ստամբոլցյանը:- Սա արդեն եկեղեցու կանոնակարգից է բխում: Շատերն ասում են` Թուրքիայում բռնատիրություն է: Ես հակառակություն չունեմ, գիտեմ` այնտեղ ինչ քաղաքական իրավիճակ է, ինչ է սպառնում այլազգիներին, բայց, միևնույն է, Աթեշյանը քրիստոնյա է: Առաջինը` որպես քրիստոնյա, երկրորդը` որպես եպիսկոպոս, նա իրավունք չուներ մեղանչելու ազգի ու ճշմարտության դեմ: Քրիստոնյաները սրբանում են, երբ ճշմարտության համար պայքարում են մինչև իսկ գլխատվելու մակարդակի: Սա քրիստոնյայի վարքագիծ չէ: Նախ՝ խոսքը մի դեպքի մասին է, որ տեղի է ունեցել Գերմանիայում: Բունդեսթագը որոշում է կայացրել Թուրքիայի դեմ: Դու ո՞վ ես, ով Աթեշյան, որ մտնում ես երկու խոշոր երկրների ղեկավարների միջև, ու, իբր ժողովրդի անունից, ներողություն խնդրում, մխիթարում Էրդողանին: Այսօր կան թուրք մտավորականներ, որ ցեղասպանության ժխտմանը դեմ են արտահայտվում, հալածվում, ձերբակալվում, վտարվում, բայց չեն փոխում իրենց գաղափարները: Աթեշյանի արարքը նման էր նրան, որ չորսօրյա պատերազմի ժամանակ մեր զինվորներն առաջին գիծը լքեին-փախչեին: Եթե փախչեին, ողջ կմնային: Բայց կանգնեցին ու նահատակվեցին հանուն ազգի: Աթեշյանն առաջին գծում պարտության մատնվեց, երբ պարտվելու տեղ էլ չունեինք: Նա կարող էր պարզապես ձայն չհանել, դա իրեն չվերաբերող հարց էր:
-Անհի՞մն եք համարում այն պնդումները, թե Աթեշյանն այդ քայլն արել է հայերին պաշտպանելու նպատակով: Նման իրավիճակներում Էրդողանը որպես կանոն սպառնում է իր երկրում անլեգալ հաստատված հայերին:
-Մենք չենք կարող մի քանի մարդկանց շահը գերադասել ազգային շահից, ովքեր գնացել են Թուրքիա` արտագնա աշխատանքի: Ես համաձայն կլինեի, որ բոլորին դուրս հանեին: 15 թվին հայերը մուրացիկի վիճակում սփռվեցին աշխարհով մեկ, բայց նրանցից ոչ մեկը մարմնավաճառ չդարձավ: Ծանր աշխատանքով ապահովեցին իրենց կյանքը, դարձան նշանավոր մարդիկ: Իսկ Թուրքիա մեկնած հայերի մեծ մասը մարմնավաճառությամբ է զբաղվել: Ավելի լավ, թող վռնդեն այդ երկրից:
-Ի՞նչ ուժ ունի Աթեշյանի նամակը:
-Այսօր տեղի է ունեցել աննախադեպ պրոցես: Աշխարհի տարբեր երկրներն ընդունել են Հայոց ցեղասպանությունն իբրև փաստ, բայց այս ամենը այնքան արժեք չունի, որքան Գերմանիայի Բունդեսթագի ընդունած բանաձևը: Որովհետև Գերմանիան ոչ միայն հայտարարեց, որ ցեղասպանություն եղել է, այլև ասաց, որ մաս է կազմել ցեղասպանության և ներողություն խնդրեց: Այս ամենից հետո որևէ արժեք չունի Աթեշյանի հայտարարությունը:
- Փոխանորդի նամակը, մեծ հաշվով, ցեղասպանության ժխտում էր:
-Այո, իհարկե, ցեղասպանության ժխտում էր: Եպիսկոպոսը հրեշտակային դասի պատկանող պաշտոն է: Իսկ նա քրիստոնյա չէ առհասարակ: Քրիստոնյան իրավունք չունի կեղծելու, ստելու:
Մենք օրինակ ունենք: Շնորհ արքեպիսկոպոս Գալուստյանը շատ հարցերում որոշակի զիջումների գնում էր տեղի հայերին փրկելու համար, բայց ազգի, եկեղեցու, ցեղասպանության դեմ հայտարարություններ չէր անում: Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսը Թուրքիայի Սահմանադրական դատարանում հայց է ներկայացրել` Կիլիկիայի պատմական հայկական թագավորության տարածքում գտնվող Սիսի նստավայրը և կալվածքները վերադարձնելու պահանջով: Հիմա ի՞նչ, Աթեշյանը պետք է ասի` չի՞ կարելի վերցնել:
Մի դեպք պատմեմ. հայ ու թուրք իշխանները շարունակ վիճում են, թե ով է ավելի բարոյական` թո՞ւրքը, թե՞ հայը: Այդ վեճի ժամանակ վճռում են մուսուլմանական մզկիթի մոտ գույք դնել և ասել հայերինն է, տեսնեն, դուրս գալիս կտանե՞ն: Թուրքերը դուրս են գալիս մզկիթից, իմանում են, որ հայերինն է, սկսում են թալանել: Թուրք իշխանը որոշում է ավելի գայթակղիչ մի փորձ անել. ոսկե սանձով նժույգ է կանգնեցնում եկեղեցու դռան մոտ ու քահանային պատվիրում է քարոզի ժամանակ ասել, որ այդ ձին մուսուլմանի է, ով ուզում է, թող տանի: Մարդիկ եկեղեցուց դուրս գալիս թքում են ձիու վրա, սարկավագը նստում է ձիու վրա ու գնում: Հայ իշխանը սարկավագի մահացած ծնողների գերեզմանի մոտ պատարագ է անում ու այնքան է խնդրում, որ Աստված բացում է գերեզմանի դուռը: Սարկավագի մորը հարցնում է` մեր սարկավագը որտեղի՞ց է: Այս կինն ասում է, որ երեխա չեն ունեցել, մի օր թուրքական յայլայում գցած երեխա է տեսել, վերցրել են, պահել: Այսպիսին է նրանց ցեղը: Քրիստոնյա են դարձրել, բայց էլի չի փոխել իր էությունը: Եվ եթե այսպես նայեմ, կարող եմ մտածել` Աթեշյանի մեջ հայի արյուն կա՞, թե՞ չէ:
-Դինքի սպանությունից հետո հայ համայնքը և տեղի մտավորականները ոտքի կանգնեցին: «Ես հայ եմ, Հրանտ Դինք եմ» վանկարկող հանրությունը որևէ կերպ դեմ դուրս չի՞ գալու փոխանորդի դեմ:
-Դրա համար առաջնորդ է պետք:
-Կարո Փայլանը կա Թուրքիայում:
-Կարո Փայլանի վիճակը փայլուն չէ, օրակարգում դրված է նրան անձեռնմխելիությունից զրկելու հարցը: Տեղի հայերը դրական չեն տրամադրված Աթեշյանի նկատմամբ: Եթե առաջնորդ լինի, հետևորդներ կլինեն:
-Աթեշյանը կարո՞ղ է ավելի հեռուն գնալ իր որդեգրած քաղաքականությամբ և վնասել տեղի հայերին:
-Չի կարող վնասել, բայց խայտառակ հայտարարություններով կարող է հոգս պատճառել: Նրա արարքը ազգադավ էր, հակաքրիստոնեական և հակամարդկային: Սրանից վեր, ավելի գարշելի բան էլ ի՞նչ պիտի լինի, չգիտեմ:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ